O prawie w SQRócie. Newsletter 7/2021

Szanowni Państwo,

zapraszamy do lektury kolejnego SQRótu z nadchodzących zmian w prawie.

W tym wydaniu newslettera znajdziecie Państwo m.in. informacje o:

• przepisach wdrażających dyrektywę unijną o ochronie praw sygnalistów,
• projekcie nowelizacji kodeksu spółek handlowych,
• stopniu ochrony danych w Korei Południowej,
• postępowaniu wszczętym przez UOKiK wobec VINTED,
• krajowym systemie e-faktur.

Zapraszamy do zapoznania się z newsletterem.

1. Nowe przepisy dotyczące sygnalistów

Od 17 grudnia 2021 r. zacznie obowiązywać Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, nazywana również dyrektywą o ochronie praw sygnalistów. Do tego czasu do zaadaptowania odpowiedniego wewnętrznego systemu zgłaszania naruszeń zobowiązane będą podmioty zatrudniające powyżej 250 pracowników. Dla podmiotów, które zatrudniają od 50 do 249 pracowników termin na wdrożenie ww. środków został wydłużony do grudnia 2023 r.

Sygnalistami są osoby, które zgłaszają zaobserwowane w miejscu pracy nieprawidłowości, w tym takie jak nielegalne czy nieetyczne działania, których katalog jest wymieniony w projekcie ustawy. Takie działanie może pozwolić na przeciwdziałanie bądź eliminowanie niepożądanych sytuacji. Sygnalista, działając w dobrej wierze powinien brać pod uwagę interes organizacji, swojego miejsca pracy jak i interes publiczny.

Zgłoszenie nieprawidłowości powinno być oparte na faktach. Nieprawidłowościami mogą być działania lub zaniechania niezgodne z prawem. Zgłoszenie takie może nastąpić bezpośrednio do pracodawcy, wtedy stanowić będzie jednocześnie zgłoszenie wewnętrzne lub do organów ścigania – zgłoszenie zewnętrzne.

Zgłoszenia zewnętrzne będzie przyjmował Rzecznik Praw Obywatelskich, który będzie organem właściwym do udzielania wsparcia osobom zgłaszającym naruszenia. RPO ma gwarantować niezależność strony, a jednocześnie współpracę z innymi instytucjami.

Aktualnie trwają prace legislacyjne rządu w przedmiocie ustawy wdrażającej unijną dyrektywę. Założenia projektu są następujące:

Ustawa ma objąć ochroną osoby dokonujące zgłoszenia bądź ujawnienia informacji albo uzasadnionych podejrzeń naruszenia prawa, będące pracownikami sektora prywatnego lub publicznego, które uzyskały informacje na temat naruszenia w związku z pracą niezależnie od podstawy jak i formy świadczenia pracy (m.in. umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, praktyka). Ochrona obejmie również osoby, które świadczą pracę na rzecz podmiotów, z którymi pracodawca utrzymuje relacje gospodarcze, takie jak wykonawcy, podwykonawcy.

W przedstawionym projekcie nie ma możliwości narażenia na jakikolwiek uszczerbek lub możliwość postawienia zarzutu z powodu dokonania zgłoszenia bądź ujawnienia publicznego na zasadach określonych w ustawie. Zostanie wprowadzony zakaz niekorzystnego traktowania.

Zgłoszenia będą mogły dotyczyć także innych obszarów niż uregulowanych przez prawo unijne, obejmujących krajowe regulacje, mi.in. zamówień publicznych, zapobiegania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, ochrony środowiska, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych.

Z pełną treścią projektu ustawy mogą Państwo zapoznać się tutaj.

2. Odpowiedni stopień ochrony danych osobowych w Korei Południowej

24 września na 55. posiedzeniu plenarnym Europejska Rada Ochrony Danych (dalej: EROD) przyjęła opinię dotyczącą projektu decyzji Komisji Europejskiej, która stwierdza odpowiedni stopień ochrony danych osobowych w Korei Południowej. W zakres opinii wchodzi przekazywanie danych w sektorze publicznym oraz prywatnym.

W opinii skupiono się na aspektach ogólnych RODO jak i na dostępie organów publicznych do danych osobowych przekazywanych z Europejskiego Obszaru Gospodarczego do Republiki Korei do celów egzekwowania prawa i bezpieczeństwa narodowego, włączając w to środki ochrony prawnej dostępne dla osób fizycznych w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Oceniona została również skuteczność zabezpieczeń przewidzianych w koreańskich ramach prawnych.

W odniesieniu do podstawowych przepisów dotyczących, m.in. pojęcia ochrony danych, ograniczenia celu, przejrzystości, podstawy zgodnego z prawem przetwarzania w uzasadnionych celach oraz zatrzymywania danych, bezpieczeństwa i poufności EROD stwierdziła zgodność między unijnymi i południowokoreańskimi ramami ochrony danych.

Stopień ochrony danych w Korei Południowej, dzięki wysiłkom podjętym przez Komisję Europejską oraz władze koreańskie, merytorycznie dorównuje poziomowi zagwarantowanemu w RODO. Jest to możliwe przede wszystkim ze względu na przyjęcie notyfikacji przez południowokoreański organ ochrony danych osobowych, mający na celu wypełnienie luk pomiędzy europejską a koreańską regulacją. Niezależnie od powyższego EROD zaleciła Komisji przedstawienie informacji w sprawie wiążącego charakteru, wykonalności i ważności Notyfikacji nr 2021-1 jak również monitorowanie tych kwestii w praktyce.

W zakresie dostępu organów publicznych do danych przekazywanych do Korei Południowej, EROD zwróciła uwagę na nieograniczone zastosowanie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych (PIPA) w dziedzinie egzekwowania prawa. Dodatkowo zwrócono uwagę, że przetwarzanie danych w zakresie bezpieczeństwa narodowego podlega bardziej ograniczonemu zestawowi przepisów zawartych w PIPA, pomimo że podstawowe zasady tej regulacji jak i podstawowe gwarancje praw osób, których dane dotyczą oraz przepisy obejmujące nadzór, egzekwowanie i środki ochrony prawnej mają zastosowanie w przypadku dostępu organów bezpieczeństwa narodowego do danych i ich wykorzystywania. Konstytucja Korei Południowej zawiera zapisy dotyczące podstawowych zasad ochrony danych, które mają zastosowanie w przypadku dostępu do danych osobowych przez organy publiczne w dziedzinie egzekwowania prawa i bezpieczeństwa narodowego.

EROD potwierdziła wniosek Komisji Europejskiej, iż Korea Południowa może zostać uznana za kraj posiadający niezależny i skuteczny system nadzoru. Jednocześnie zwróciła się o wyjaśnienie wymogów materialnych i proceduralnych, takich jak ciężar dowodu, któremu podlega skarga do PIPC lub jakiekolwiek działanie przed sądem, a także czy będzie możliwe spełnienie warunku wstępnego przez osoby fizyczne z Unii Europejskiej.

3. Projekt nowelizacji KSH już w Sejmie

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw dotyczy wprowadzenia do polskiego prawa przepisów, które będą regulować relacje prywatno-prawne między spółką dominującą a spółkami zależnymi z uwzględnieniem interesu wierzycieli, członków organów jak również drobnych wspólników spółki zależnej. W projekcie ustawy pojawiły się pojęcia „grup spółek” oraz „interes grupy spółek”. Spółka dominująca, jak wynika z planowanych zmian, ma uzyskać możliwość wydawania wiążących poleceń spółce zależnej.

Nowelizacja ma wprowadzić zasady dotyczące wyposażenia rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego. W ten sposób mają one zyskać szersze uprawnienia do uzyskiwania istotnych informacji, które do tej pory był przekazywane wyłącznie zarządom spółek.

Inicjatorem jest Ministerstwo Aktywów Państwowych, a celem nowelizacji jest gruntowna reforma systemu, tak aby odpowiadał aktualnym realiom prawnym jak i gospodarczym. Kolejnym założeniem jest również wyeliminowanie wątpliwości podnoszonych przez przedsiębiorców i przedstawicieli doktryny.

1 października 2021 r. na pierwszym czytaniu na posiedzeniu Sejmu projekt ustawy został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach.

Z treścią projektu jak i przebiegiem procesu legislacyjnego mogą Państwo zapoznać się tutaj.

4. Postępowanie Prezesa UOKiK wobec spółki VINTED

Tomasz Chróstny wszczął postępowanie wobec litewskiej spółki VINTED, która prowadzi znany serwis umożliwiający sprzedaż ubrań online. Zarzuty dotyczą niejasnych, niejednoznacznych zasad sprzedaży lub ich ogólnego braku we właściwym czasie, tj. najpóźniej przed podjęciem decyzji o pierwszej transakcji za pośrednictwem serwisu. Wobec tego konsumenci są narażeni na niekorzystne dla siebie finansowo decyzje.

Do Urzędu wpłynęły liczne skargi dotyczące, m.in. blokowania pieniędzy ze sprzedaży, jeśli konsument nie przekazał danych takich jak zdjęcie dowodu osobistego lub wyciąg z konta bankowego w celu weryfikacji tożsamości. Jak wskazuje Prezes UOKiK, gdyby ta informacja była znana konsumentom wcześniej nie zdecydowaliby się oni na sprzedaż rzeczy za pośrednictwem platformy, jaką jest VINTED.

UOKiK zaznaczył, iż zgodnie z regulaminem serwisu pieniądze ze sprzedaży są zgromadzone w e-portfelu sprzedającego i mogą być przez niego w każdej chwili, bez żadnych opłat przelane na osobiste konto bankowe. Użytkownik serwisu nie otrzymuje jednak informacji, że takie środki mogą zostać zablokowane. Tak samo nie została uregulowana kwestia weryfikacji tożsamości. Więcej informacji zawartych jest w Polityce prywatności, która jednak nie stanowi elementu umowy oraz jak podkreśla Urząd nie jest dokumentem odpowiednim na określanie zasad korzystania z serwisu, w tym wypłacania środków ze sprzedaży.

We wspomnianej Polityce prywatności zawarto informację, iż dostawca usług płatniczych, jakim jest holenderska spółka ADYEN, w sytuacji „gdy kwota wpłaty lub wypłaty zbliżać się będzie do określonego progu” może poprosić o dostarczenie kopii paszportu, dowodu tożsamości lub prawa jazdy, a następnie w „dodatkowym etapie kontroli” także o zdjęcie/zrzut ekranu wyciągu z banku z listą transakcji z jednego miesiąca. Jak zauważył Urząd, brak jest tutaj sprecyzowanych progów, przy jakich mogą wystąpić takie żądania oraz okoliczności dodatkowych do podjęcia kontroli. Nie ma także informacji o tym, że nieudostępnienie żądanych dokumentów będzie miało konsekwencje w postaci zablokowania dostępu do pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży, a zgromadzonych w e-portfelu.

Kolejny zarzut wobec VINTED dotyczy również niejasnych i niejednoznacznych informacji skierowanych do konsumentów robiących zakupy w serwisie. Dokładniej chodzi o możliwość, a także sposób przeprowadzania transakcji bez ponoszenia opłaty za Ochronę Kupującego. Polega to na zwrocie pieniędzy, jeżeli kupiony przez konsumenta przedmiot nie zostanie wysłany albo dotrze uszkodzony. Ochrona ma również zapewniać bezpieczne płatności bez udostępniania danych osobowych sprzedającemu. Opłata wynosi 2,90 zł dodać 5% ceny nabywanego przedmiotu. Opcja zakupu z Ochroną Kupującego jest domyślnie ustawiona i nalicza się automatycznie poprzez kliknięcie w przycisk „Kup teraz”. Procedura nie została opisana w regulaminie.

Jak zaznacza Prezes UOKiK VINTED nie informuje użytkowników portalu we właściwym czasie o możliwości zakupu bez uiszczania opłaty. Podobnie jak w przypadku sprzedających, wiedząc o możliwości uniknięcia dodatkowej opłaty, kupujący mogliby nie zdecydować się na taką usługę.

Za stosowanie praktyk, które naruszają zbiorowe interesy konsumentów grozi kara do 10 % rocznego obrotu przedsiębiorcy. Urząd w swoim komunikacie przypomina jak istotne jest prawidłowe zabezpieczanie danych pobieranych od konsumentów. W związku z tym Prezes UOKiK poinformował o praktykach spółki Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych wraz z prośbą o zbadanie sprawy w oparciu o przepisy RODO.

5. Nowe narzędzie dla podatników VAT – Krajowy System e-Faktur (faktury ustrukturyzowane)

Od 1 stycznia 2022 r. ma zostać wprowadzony nowy system teleinformatyczny służący do wystawiania, gromadzenia i dostępu do faktur ustrukturyzowanych wystawianych przez czynnych podatników VAT – Krajowy System e-Faktur (KSeF). Projektowane przepisy ustawy o  VAT przewidują, że faktura ustrukturyzowana będzie wystawiana i otrzymywana za pomocą oprogramowania interfejsowego (tzw. API).

Jaka jest różnica pomiędzy fakturą elektroniczną „tradycyjną” a fakturą ustrukturyzowaną?

Faktura ustrukturyzowana i tradycyjna zawierają analogiczne dane, jednak faktury ustrukturyzowane mają być zapisane nie w postaci obrazu (jak faktury tradycyjne) a w postaci uniwersalnego języka znaczników xml, służących do przekazywania danych w ustrukturyzowany sposób. Identyczny format stosowany jest w plikach JPK_VAT składanych przez czynnych podatników VAT każdego miesiąca w urzędzie skarbowym. Dokument wystawiany w formacie xml będzie odczytywany przez programy księgowe, dla których tego rodzaju forma faktury została stworzona.

Faktura ustrukturyzowana będzie miała jeden wzór ustalony przez Ministerstwo Finansów w drodze rozporządzenia oraz będzie mogła być wystawana tylko za pośrednictwem KSeF.

Krajowy System e-Faktur (tzw. KSeF)

KSeF to system teleinformatyczny służący do uwierzytelniania oraz weryfikacji posiadanych przez podatnika oraz podmiot uprawniony do dostępu do KSeF uprawnień, powiadamiania podatnika lub podmiot uprawniony o posiadanych uprawnieniach do wystawiania i dostępu do faktur ustrukturyzowanych, otrzymywania faktur ustrukturyzowanych, przechowywania tych faktur, oznaczania faktur numerem identyfikującym przydzielonym przez ten system, weryfikowania zgodności wystawionej faktury ustrukturyzowanej z udostępnionym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych jej wzorem. System ten będzie służył do analizy i kontroli prawidłowości danych z faktur ustrukturyzowanych. Dodatkowo będzie on kierował do podatnika lub osoby uprawnionej do wystawiania faktury ustrukturyzowanej następujących powiadomień o:

a) dacie i czasie wystawienia faktury ustrukturyzowanej oraz numerze identyfikującym fakturę ustrukturyzowaną przydzielonym przez ten system,

b) odrzuceniu faktury ustrukturyzowanej – w przypadku  niezgodności z wzorem faktury ustrukturyzowanej,

c) braku możliwości wystawienia faktury ustrukturyzowanej – w przypadku niedostępności KSeF.

Zachęty do stosowania KSeF

W celu spopularyzowania nowego sposobu wymiany faktur, nowelizacja przewiduje szereg zachęt dla podatników.

1) Istotną zachętą dla stosowania faktur ustrukturyzowanych ma być także, w przypadku faktur korygujących zmniejszających podstawę opodatkowania, wyłączenie przepisów związanych z rozliczaniem takich faktur, które zostały wprowadzone pakietem SLIM VAT.

W przypadku faktur ustrukturyzowanych, rozliczenie faktury in minus przez wystawcę nie będzie wymagało posiadania dokumentacji potwierdzającej uzgodnienie oraz spełnienie warunków do obniżenia podstawy opodatkowania. Według uzasadnienia byłby to obowiązek nadmiarowy, gdyż system będzie wyposażony w funkcjonalność, która umożliwi otrzymanie automatycznej informacji o odebraniu faktury korygującej. Dlatego też wystawca będzie mógł uwzględnić taką fakturę korygującą w okresie, w którym została wystawiona.

Natomiast nabywca będzie miał pewność, kiedy rozliczyć otrzymaną korektę in minus, gdyż dla faktur ustrukturyzowanych projekt przewiduje, że nabywca towaru lub usługi jest obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym otrzymał fakturę korygującą.

2) Dodatkowo, w przypadku spełnienia pewnych warunków, w tym wyłącznego wystawiania faktur ustrukturyzowanych w okresie rozliczeniowym, termin zwrotu VAT ma zostać skrócony z 60 dni do 40 dni.

Podatnik dla uzyskania zwrotu w terminie 40 dni, podobnie jak przy innych zwrotach
z ustawy o VAT, będzie zaznaczał odpowiedni znacznik w składanym rozliczeniu (JPK_VAT deklaracja + ewidencja) ze wskazaniem, że występuje z wnioskiem o zwrot VAT w terminie 40 dni.

3) W przypadku żądania przez organy podatkowe udostępnienia przez podatnika struktury fakturowej JPK_FA, plik taki nie będzie musiał zawierać faktur ustrukturyzowanych, gdyż dane te będą dostępne dla organów w Krajowym Systemie e-Faktur.

4) W związku z tym, że faktury będą przechowywane na platformie Ministerstwa Finansów, gdzie mają być dostępne przez okres 10 lat, licząc od końca roku, w którym zostały wystawione, a w przypadku upływu terminu przedawnienia po tym okresie – do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, faktury będą zabezpieczone przed zniszczeniem bądź zagubieniem. Stąd do faktur ustrukturyzowanych nie będą miały zastosowania przepisy o wystawianiu duplikatów.

Terminy dla KSeF

Rok 2021 jest rokiem testowym – na stronie internetowej www.podatki.gov.pl udostępniono Strefę testową KSeF, na której można wypróbować funkcjonalność nowego systemu.

Rok 2022 będzie rokiem, w którym korzystanie z KSeF ma być całkowicie dobrowolne (można nadal stosować faktury tradycyjne i pozostałe faktury elektroniczne).

Rok 2023 ma być rokiem, w którym planowane jest wprowadzenie obowiązku wystawiania faktur za pomocą tego systemu.