O prawie w SQRócie. Newsletter 6/2021

Szanowni Państwo,

z przyjemnością przedstawiamy Państwu kolejne wydanie naszego newslettera „O prawie w SQRócie”, przygotowanego przez zespół SQUARE Tax & Legal.

W tym wydaniu znajdziecie Państwo m.in. informacje o:

• projekcie ustawy powołującej Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych,
• nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego,
• głośnym wyroku TSUE uzasadniającym zakaz symboli religijnych w pracy,
• wytycznych dotyczących rozpoznawania twarzy,
• projekcie zmian w ustawie o obrocie instrumentami finansowymi,
• karze pieniężnej za brak zabezpieczenia nośników danych,
• możliwości zastosowania ulgi IP Box w branżach innych niż sektor IT, 
• uldze podatkowej na wymianę kasy fiskalnej.

Zapraszamy do zapoznania się z newsletterem.

1. Wytyczne dotyczące rozpoznawania twarzy

Rozpoznawanie twarzy, o których mowa w wytycznych, to automatyczne przetwarzanie obrazów cyfrowych zawierających twarze osób w celu identyfikacji lub weryfikacji tych osób za pomocą szablonów twarzy. Taka technologia może naruszać prawa osób, których dane dotyczą. W związku z tym, w Dzień Ochrony Danych Osobowych, tj. 28 stycznia 2021 r., Komitet Konwencji nr 108 Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych przyjął „Wytyczne dotyczące rozpoznawania twarzy”.  Dotyczą one przede wszystkim zastosowania technologii rozpoznawania twarzy, również na żywo.

Wytyczne zawierają istotne informacje, zwłaszcza w zakresie zasad, które powinny być przestrzegane i stosowane, co natomiast pozwala na zapewnienie nienaruszalności godności ludzkiej, praw człowieka i podstawowych wolności każdej osoby. W wytycznych uregulowano także kwestie zgodności z prawem, certyfikacji, niezbędnego zaangażowania organów nadzorczych oraz konieczności podnoszenia świadomości.

Przedmiotowe wytyczne są skierowane m.in., do ustawodawców, producentów, podmiotów wykorzystujących technologie rozpoznawania twarzy jak i dostawców usług IT. Ich głównym celem jest zadbanie o przestrzeganie ochrony danych osobowych w zakresie jakościowego przetwarzania danych i algorytmów, niezawodnych narzędzi jak również świadomości i rozliczalności.

2. Zmiany w kodeksie postępowania administracyjnego

Dnia 14 sierpnia Prezydent podpisał nowelizację kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) uchwaloną w czerwcu. Zmiany dotyczą art. 156 § 2 k.p.a., tj. przepisów nakazujących uznawania decyzji administracyjnej za nieważną z powodu „rażącego naruszenia prawa” bez względu na czas jaki upłynął od jej wydania. Zgodnie z nowelizacją nie będzie możliwe stwierdzenie nieważności decyzji z jakichkolwiek przyczyn, jeżeli od dnia ich doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy wywołały nieodwracalne skutki prawne. Odnośnie decyzji wydanych w okresie między 10 a 30 lat temu, dopuszczalne będzie jedynie stwierdzenie wydania ich z naruszeniem prawa, co będzie równoznaczne z tym, że pozostaną one w obrocie prawnym, a stronie będzie przysługiwało roszczenie odszkodowawcze.

W przypadku decyzji wydanych ponad 30 lat temu, dodanym w art. 156 § 3 k.p.a. uchwalono zakaz wszczynania postępowań o stwierdzenie nieważności. Oznacza to, że takie decyzje wydane z naruszeniem prawa będą nadal obowiązywać, a strona nie będzie mogła ubiegać się o roszczenie odszkodowawcze. Postępowania wszczęte po upływie 30 lat od ogłoszenia decyzji bądź jej doręczenia, będące w toku, będą umarzane z mocy prawa.

Nowelizacja związana jest z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 12 maja 2015 r. w sprawie o sygn. akt P 46/13 dotyczącym sprawy dekretowej. Wyrokiem tym TK orzekł o niezgodności art. 156 § 2 k.p.a. z art. 2 Konstytucji RP, tj. z zasadą demokratycznego państwa prawnego, w zakresie możliwości stwierdzenia nieważności decyzji po kilkudziesięciu latach, a na podstawie której strona nabyła prawo lub jego ochronę.

3. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej o symbolach religijnych w pracy

W połowie lipca bieżącego roku zapadł wyrok TSUE w dwóch połączonych sprawach C-804/18 oraz C-341/19 WABE i MH Müller Handel dotyczący zakazu noszenia w miejscu pracy jakichkolwiek widocznych symboli wyrażających przekonania polityczne, światopoglądowe lub religijne.

Oba przypadki były związane z zatrudnieniem w różnych firmach w Niemczech kobiet, które w miejscu pracy chciały mieć możliwość noszenia hidżabu, na co nie uzyskały zgody swoich pracodawców. Jedna z kobiet ze względu na odmowę została zawieszona, a druga przeniesiona na inne stanowisko. Pracownice wniosły powództwa do sądów niemieckich. Jedna z nich wygrała sprawę w sądach krajowych.

Sądy kolejnych instancji przed którymi toczyły się sprawy zwróciły się do Trybunału z pytaniami o wykładnię dyrektywy Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiającą ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. Z pełną treścią dyrektywy mogą zapoznać się Państwo tutaj.

Trybunał zapytano, m.in. czy wewnętrzna regulacja przedsiębiorstwa, która zakazuje pracownikom noszenia wszelkich widocznych symboli przekonań politycznych, światopoglądowych lub religijnych w miejscu pracy, stanowi wobec pracowników, którzy przestrzegają określonych zasad ubioru w zależności od nakazów religijnych, bezpośrednią lub pośrednią dyskryminację ze względu na religię lub przekonania, w jakich okolicznościach ewentualne odmienne traktowanie pośrednio ze względu na religię lub przekonania, wynikające z takiej regulacji może być uzasadnione i jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę w ramach badania właściwego charakteru takiego odmiennego traktowania.

Trybunał w składzie wielkiej izby (15 sędziów) orzekł, iż regulacje obowiązujące wewnętrznie w przedsiębiorstwach, dotyczące symboli religijnych, światopoglądowych nie stanowią dyskryminacji jeżeli są stosowanie wobec wszystkich pracowników niezależnie od wyznania czy płci. Zakaz może być uzasadniony koniecznością prezentowania przez pracodawcę neutralnego wizerunku wobec klientów lub zapobiegania konfliktom w pracy. W takim przypadku pracodawca musi przedstawić dowód na to, iż brak polityki neutralności naruszyłby wolność prowadzenia działalności gospodarczej.

TSUE wskazał, iż „polityka neutralności w ramach przedsiębiorstwa może stanowić zasługujący na ochronę cel i musi odpowiadać rzeczywistej konieczności po stronie przedsiębiorstwa, takiej jak zapobieganie konfliktom miedzy pracownikami lub prezentowanie przez pracodawcę neutralnego wizerunku względem klientów, aby uzasadniać w sposób obiektywny odmienne traktowanie pośrednio ze względu na religię lub przekonania”.

Z treścią Komunikatu prasowego nr 128/21 z dnia 15 lipca 2021 r. mogą Państwo zapoznać się tutaj.

4. Projekt ustawy o Funduszu Kompensacyjnym Szczepień Ochronnych przyjęty przez Radę Ministrów

Pod koniec lipca Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy dotyczący Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Projekt ustawy o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz niektórych innych ustaw został przedłożony przez Ministra Zdrowia.

Zgodnie z projektem, pacjenci, u których wystąpią niepożądane działania po podaniu szczepionki w ciągu 3 lat od dnia szczepienia będą mogli ubiegać się o świadczenie kompensacyjne wypłacane z Funduszu Kompensacyjnego Szczepień Ochronnych. Dysponentem Funduszu zostanie Rzecznik Praw Pacjenta i to na mocy jego decyzji będą przyznawane świadczenia kompensacyjne. Maksymalny termin na rozpatrzenie wniosku wyniesie 60 dni.

Przedmiotowe świadczenie będzie przysługiwało w przypadku wystąpienia działań niepożądanych uwzględnionych w Charakterystyce Produktu Leczniczego podanej szczepionki lub szczepionek, które spowodowały hospitalizację przez okres nie krótszy niż 14 dni oraz w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powodującego konieczność obserwacji na szpitalnym oddziale ratunkowym albo izbie przyjęć lub hospitalizacji przez okres do 14 dni.

Świadczenie będzie przyjmowało formę zryczałtowanej kwoty. Wysokość będzie zależała w głównej mierze od długości okresu hospitalizacji. Na elementy świadczenie będą składać się także koszty dalszego leczenia lub rehabilitacji po zakończeniu przez pacjenta hospitalizacji do wysokości 10 tysięcy złotych. Górny limit świadczenie kompensacyjnego wyniesie 100 tysięcy złotych.

Podstawowym źródłem finansowania Funduszu będą wpłaty na rachunek bankowy, dokonywane przez firmy farmaceutyczne, które zawarły z państwem umowę na dostawę szczepionek do przeprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych realizowanych w ramach Programu Szczepień Ochronnych.

5. Zmiany w przepisach dotyczących inwestycji

Rada Ministrów  przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw, który został przedłożony przez Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej. Celem zmian jest dostosowanie polskiego prawa do przepisów Unii Europejskiej dotyczących wymagań dla firm inwestycyjnych. Pozwolą one na utworzenie nowego systemu ostrożnościowego i zapewnienie firmom działania w oparciu o jednolite regulacje.

Najważniejsze zmiany wprowadzane ustawą to:

• podzielenie firm inwestycyjnych na trzy kategorie, uwzględniając ich wielkość i wzajemne powiązania z innymi podmiotami finansowymi i gospodarczymi,
• wprowadzenie obowiązku stałego spełniania minimalnego wymogu kapitałowego w wysokości równej poziomowi wymaganego kapitału założycielskiego,
• zmiany w katalogu środków nadzorczych przysługujących Komisji Nadzoru Finansowego,
• przepisy dotyczące wymogu sprawozdawczości dla firm inwestycyjnych, proporcjonalnego do działalności firm oraz wymogów ram ostrożnościowych.

Prace nad ustawą nie są zakończone. Zostały przekazane Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. Natomiast nowelizacja ma wejść w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, z wyjątkami określonymi w jej treści.

Z projektem ustawy mogą Państwo zapoznać się tutaj.

6. Ważna rola interpunkcji w sporze o zamówienie publiczne

Spór toczył się w postępowaniu odwoławczym przed Krajową Izbą Odwoławczą dotyczącym przetargu ogłoszonego przez gminę Gniezno. W przetargu, który dotyczył budowy budynku szkolno-przedszkolnego w Jankowie Dolnym w formule „zaprojektuj i wybuduj”, uczestniczyły dwie firmy Henbud i Grinbud. Doświadczenie w budowie właśnie takiego typu budynku było kluczowe dla zamawiającego i zostało określone w SIWZ w okrągłym nawiasie, co okazało się istotą sprawy. Firma Henbud wygrała przetarg.

Jednym z elementów sporu był zapis SIWZ, który zdaniem KIO był jednoznaczny – dotyczył budowy szkoły lub przedszkola, a nie części takiego budynku. Izba zaznaczyła, iż SIWZ określał w nawiasie okrągłym wprost rodzaje budynków oświatowych (szkoła lub przedszkole), które należało wskazać, aby spełniony został wymóg w zakresie zdolności technicznej, czyli doświadczenia. Zdaniem firmy Grinbud określenie w nawiasie było jedynie przykładem robót, które można było wskazać w postępowaniu, a nie stanowiło katalogu zamkniętego. KIO wskazała, iż zamawiający nie użył w nawiasie określeń „takich jak” czy „na przykład”. Nieużycie tych określeń ogranicza dowolność interpretacji zamówienia przez składających oferty.

Finalnie Izba opowiedziała się za argumentacją przedstawioną przez pełnomocników firmy Henbud na rozprawie, iż podstawową funkcję nawiasu w języku polskim jest funkcja objaśniająca i wskutek tego uznała, powołując się na wykładnię Słownika Języka Polskiego PWN, że katalog zawarty w wymogu wskazanym przez zamawiającego w nawiasie okrągłym ma charakter zamknięty, tak więc wykonawcy powinni wykazać się co najmniej dwiema referencjami w zakresie budowy lub przedszkola. Zgodnie z taką interpretacją firma Grinbud nie posiadała wymaganego doświadczenia – dwa projekty dotyczące hal sportowych nie mogły być intepretowane jako placówki oświatowe.

7. Kara administracyjna nałożona na Prezesa Sądu za brak zabezpieczenia nośnika z danymi osobowymi

Naruszenie ochrony danych osobowych polegającego na zgubienie nieszyfrowanej przenośnej pamięci typu pendrive przez kuratora sądowego zostało zgłoszone przez Prezesa Sądu Rejonowego w Zgierzu. Na nośniku były przechowywane dane dotyczące 400 osób podlegających nadzorowi kuratorskiemu i objętych wywiadem środowiskowym. Ze względu na zakres ujawnionych danych osobowych naruszenie było przyczyną wystąpienia wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, dlatego też administrator danych opublikował na stronie internetowej Sądu komunikat o naruszeniu.

Niezabezpieczony nośnik do dnia dzisiejszego nie został odnaleziony.

Administrator, w postępowaniu Urzędu Ochrony Danych Osobowych, złożył wyjaśnienia wskazując, iż wdrożył system ochrony danych osobowych w formie zasad przetwarzania danych. Dokumentacja jest aktualizowana i audytowana na bieżąco przez powołanego inspektora ochrony danych. Administrator zapewniał również, że były podejmowane działania w postaci szkoleń dla pracowników Sądu.

Istotę sprawy stanowi, iż obowiązek zabezpieczenia nośników, zgodnie z obowiązującymi u administratora regulacjami, spoczywa na użytkownikach. Zdaniem Urzędu jest to niewłaściwe. W postępowaniu wykazano, iż administrator naruszył zasadę poufności i integralności danych osobowych poprzez wydanie do użytku służbowego kuratorom sądowym niezabezpieczonego przenośnego nośnika pamięci oraz zobowiązanie ich do wdrożenia zabezpieczeń tej pamięci we własnym zakresie. W następstwie braku odpowiednich środków organizacyjnych i technicznych doszło do umożliwienia dostępu do danych osobowych, znajdujących się na nośniku, osobom nieuprawnionym.

Szkolenia przeprowadzone dla pracowników z zakresu danych osobowych są konieczne, jednakże nie stanowią one odpowiednich środków organizacyjnych w tym przypadku i nie powinny być zastępstwem dla rozwiązań o charakterze technicznym, których administrator nie przewidział. Administrator pozostawił faktyczne zabezpieczenie nośnika jego użytkownikowi bez wskazania przykładowych i odpowiednich mechanizmów zabezpieczających, które pracownik mógłby zastosować. Należy wziąć pod uwagę, iż pracownicy mogą nie mieć wiedzy na temat sposobu zabezpieczenia nośników pamięci z danymi osobowymi. Stąd też środki stosowane przez Prezesa Sądu nie zostały uznane za wdrożenie odpowiednich środków technicznych oraz organizacyjnych.

Administratorem danych był Prezes Sądu, dlatego też to na nim, a nie na pracowniku lub na osobie wykonującej zadania służbowe, spoczywa obowiązek wdrożenia adekwatnych środków technicznych i organizacyjnych, stanowiących zabezpieczenie dla działań podejmowanych w zakresie przetwarzania danych osobowych, aby były one zgodne z wymaganiami RODO.

Nałożono karę w wysokości 10 tys. złotych, przy jej nakładaniu uwzględniono okoliczności łagodzące  – dobrą współpracę Prezesa Sądu z organem nadzorczym, która została podjętą i prowadzona w celu usunięcia naruszenia oraz złagodzenia jego ewentualnych, negatywnych skutów.

Z pełną treścią decyzji mogą zapoznać się Państwo tutaj.

8. Ulga IP Box

Możliwość skorzystania z ulgi podatkowej w związku z wytworzeniem własności intelektualnej istnieje od 1 stycznia 2019 r. Wiąże się ona z preferencyjnym opodatkowaniem 5% stawką podatku dochodowego dochodów uzyskanych z wytworzonych lub ulepszonych kwalifikowanych praw własności intelektualnej.

Aby skorzystać z ulgi należy:

1. dysponować kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, takim jak m. in.:
2. patent,
3. prawo ochronne na wzór użytkowy,
4. prawo z rejestracji wzoru przemysłowego,
5. prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu,
6. autorskie prawo do programu komputerowego;
7. dokonać rejestracji lub zgłoszenia ww. prawa (z wyjątkiem autorskiego prawa do programu komputerowego, którego ochrona istnieje od jego ustalenia);
8. spełnić przesłankę kwalifikowanego dochodu uzyskiwanego z działalności podlegającej opodatkowaniu.

Z uwagi na brak obowiązku dokonywania zgłoszenia lub rejestracji, branżą, która najczęściej korzysta z omawianej ulgi jest sektor IT. Wskazujemy jednak, że z tej preferencji podatkowej mogą korzystać miedzy innymi następujące sektory:

• medyczny,
• produkcyjny,
• chemiczny,
• spożywczy.

Obecnie organy podatkowe przychylnie podchodzą do możliwości zastosowania ulgi IP Box do ww. branż. Należy wskazać, że z praktyki organów wynika, że możliwe jest objęcie obniżoną stawką podatkową jedynie części dochodów ze sprzedaży określonego produktu, co czyni ulgę bardziej dostępną dla innych branż, w których dochód związany z określonym prawem własności intelektualnej stanowi jedynie część ogółu dochodów osiąganych przez przedsiębiorstwo (np. sprzedaż produktów medycznych, produkcja i dystrybucja urządzeń rehabilitacyjnych, sprzedaż produktów spożywczych).  

9. Ulga podatkowa na wymianę kas fiskalnych

1 lipca 2021 r. kolejne grupy przedsiębiorców musiały dokonać wymiany swoich tradycyjnych kas fiskalnych na kasy fiskalne online (dotyczyło to m. in. fryzjerów, prawników, lekarzy).

Do końca 2022 r. wszyscy przedsiębiorcy zobowiązani do posiadania kas rejestrujących będą musieli zaopatrzyć się w kasy rejestrujące online, obecnie dozwolone są kasy z papierowym lub elektronicznym zapisem kopii.

W związku z powyższym warto zwrócić uwagę na istniejącą obecnie możliwość skorzystania z ulgi podatkowej na wymianę starej kasy fiskalnej wynoszącej 90% wartości kasy netto, z zastrzeżeniem, że kwota ulgi nie może przekroczyć kwoty 700 zł. Z ulgi tej mogą skorzystać podatnicy którzy w przeszłości korzystali już z ulgi na zakup pierwszych kas, a obecnie są zobowiązani zgodnie z przepisami wymienić kasę fiskalną na kasę online.

Co więcej, podatnik może wymieniać kasy rejestrujące w odstępach czasowych, w ciągu pół roku od wejścia w życie obowiązku stosowania kasy online w jego przedsiębiorstwie. Wymiana kas w takim okresie, a nie jednorazowo nadal będzie uprawniać do skorzystania z ulgi na wszystkie kasy.